Avrasya Sanat ve Medeniyet Dergisi

EKREM ÇELEBİ’NİN “SARI YAZMA” ESERİNDE İCRA TEKNİĞİNİN İNCELENMESİ

2024-03-01T08:26:56+00:00

Geçmişten günümüze önemli bir kültür taşıyıcısı oldukları bilinen abdalların, Anadolu kültür ve sanat faaliyetlerinde önemli rol üstlendikleri bilinmektedir. Yaşadıkları bölgelerin yerel kültürünü benimseyerek karşılıklı etkileşim hâlinde yaşamaları, kendi varlık alanlarını oluştururken aynı zamanda da kültürel aktarımın gerçekleşmesini sağlamaktadır. Aktarımın gerçekleşmesinde; abdal toplumunun kendi iç dinamizminin etkisi görülse de bunun yanında abdal kimliğine sahip olmayan taşıyıcıların da varlığı söz konusudur. Bu bağlamda Orta Anadolu geleneksel müziği içerisinde önemli bir yer edinen Ekrem Çelebi, kendine özgü icra biçimiyle yöre müziğine yön veren önemli kişilerdendir. Abdal kimliğine sahip olmayan fakat aynı kültür içerisinde yetişerek köklü bir kültürün aktarılmasında önemli katkılar sağlayan Ekrem Çelebi’nin, geleneksel bağlama icrasına kattığı teknikler kendi tavır ve tarzını da ortaya çıkarmaktadır.

Çelebi’nin kendine özgü icra tavrı ve geleneksel bağlamda ortaya koyduğu eserler onu değerli kılan en önemli hususlardır. Dolayısıyla bu çalışmada, Ekrem Çelebi’nin hayatı hakkında bilgiler verilerek tanıtılması ve onun icra tavrını belirleyen unsurlar, kullanmış olduğu bağlama, akort sistemi, süsleme ve mızrap tekniklerinin tahlili yapılarak icra tavrının tespit edilmesi amaçlanmıştır. Çalışmanın yöntemi, verilerin toplanması, çözümlenmesi ve çözümlemede kullanılan istatistiksel yöntemlerle gerçekleştirilmiştir. Bu değerlendirmeler yapılırken Orta Anadolu geleneksel müziği içerisinde kullanılan bazı teknikler “Kapak (göğüs) Alanında İcra Tekniği”, “Kırık Akor” ve “Ters Mızrap” yeni bir isimlendirme olarak önerilmiştir.

BALIKESİR DÜVERTEPE KÖYÜ’NDE UNUTULMAYA YÜZ TUTMUŞ DÜĞÜN GELENEKLERİ

2024-04-21T13:58:27+00:00

Modern yaşam koşulları, geleneksel geçiş süreçlerini dönüştürme eğilimindedir. Modernleşme ile birlikte, geleneksel süreçler değişime uğramakta, ancak bu değişim toplumdan topluma farklılık göstermektedir. Bu çalışmanın odak noktası, geleneksel değerlerin korunması ve geleceğe aktarılması, kültürel mirasın muhafaza edilmesi gerekliliğidir. Türk toplumunda aile kurma olgusu, farklı yörelerin kültür dinamikleri ile inşa edilmektedir ve aile olmanın törenselleşmesi, halk kültürü içinde önemli bir yer tutmaktadır. Ancak günümüzde düğün geleneklerinin kaybolma riskiyle karşı karşıya olması, bu çalışmanın önemini arttırmıştır. Geleneğin geleceğe aktarılması sürecinin bir parçası olması, bu çalışmanın ana amacını oluşturmaktadır.

Araştırma, Düvertepe köyü düğün gelenekleri ve kültürünü anlatan sözlü aktarım kaynakları ve literatür taramasıyla kavramsal bir çerçeve oluşturmuştur. Balıkesir ili, Sındırgı ilçesi ve Düvertepe Köyü araştırma sahası olarak belirlenerek, elde edilen verilere dayanarak sınırlar çizilmiştir. Düvertepe köyünde, sözlü ve yazılı kaynaklardan faydalanılarak, dört günlük düğün gelenekleri incelenmiş ve Yörük düğünlerinin kültürel dokusu anlaşılmaya çalışılmıştır. Bu kapsamlı çalışmada, yöresel kaynak kişilerle bireysel görüşmeler gerçekleştirilmiş ve yazılı kaynaklar taranarak Düvertepe köyünün Yörük halkının evlenme törenlerinde yaşattıkları tekrarlama pratiklerinin ve bu ritüeli geleceğe taşıma çabalarının izleri sürülmüştür.

BİR GELENEĞİN KÜLTÜREL İZLERİ: İZMİR TİRE İLÇESİ “ŞEMSİYE DÜZME” GELENEĞİ

2024-03-15T20:03:41+00:00

İzmir ili Tire ilçesi “şemsiye düzme” geleneğini konu alan bu çalışma tek durum araştırma modeli (single case) kullanılarak hazırlanmış, görüşme, gözlem ve alanyazın tarama verilerine dayanan betimsel bir çalışmadır. İzmir’de evlenme adetleri günümüzde en canlı şekli ile uygulanmaya devam edilen geleneklerdendir. Evlenme adetleri evlilik törenlerinin öncesinde, düğün ve düğün sonrasında yapılan çeşitli uygulamaları kapsar.

Evlenecek kızların aile ve yakın çevresinin desteğiyle hazırladıkları çeyiz, önemsenmekte ve köklü bir geleneğin devamı olarak yaşatılmaya devam edilmektedir. Bu yazı Türk kültüründe düğün geleneği ve çeyiz adetleri hakkında alanyazın taraması verilerine dayalı bilgiler içermekte, İzmir Tire ilçesine özgü bir hediyeleşme ve çeyiz götürme âdeti olan “şemsiye düzme” âdetini incelenmektedir.

İzmir ili Tire ilçesinde 10.12.2020 ve 19.12.2022 tarihlerinde gerçekleştirdiğimiz alan araştırmalarında gözlem, kamerayla tespit ve beş kaynak kişiyle gerçekleştirilen yüz yüze görüşmelerle tespit ettiğimiz “şemsiye düzme” geleneği Tire ilçesine özgü bir hediyeleşme ve çeyiz götürme uygulamasıdır. İzmir ili dâhil olmak üzere Batı Anadolu kıyı şeridinde yer alan bölgede 2011 yılından itibaren aralıklarla yürüttüğümüz alan çalışmalarımızda uygulamanın başka bir örneğine rastlanmamıştır. İzmir’in civar illeri ve dahi İzmir’in diğer ilçelerinde var olmayan “şemsiye düzme” geleneği, Tire ilçesinde gözlemlediğimiz ve günümüzde yok olmaya yüz tutmuş folklorik bir unsurdur. Bu çalışma günümüz uygulamaları üzerinden “şemsiye düzme” geleneği hakkında bilgilere yer verdiği gibi, Eski Türk inanç ve sosyal yaşamına dair izler taşıdığını düşündüğümüz geleneğin kültürel izlerinin sorgulanarak yorumlandığı bir çalışmadır.

EZGİ, HAREKET VE EŞLİK RİTMİ BİRLİKTELİĞİNDE TÜRK HALK OYUNLARININ ÖLÇÜ YAPILARINA BİR ÖRNEK: ÜÇÜZ/ÜÇERLİ ŞEKİL YAPILI ÖLÇÜLERE AİT OYUNLAR

2024-02-25T18:23:32+00:00

Türk Makam Müziği eserlerinin olmazsa olmaz unsurlarında birisi olan usul sistemi Cumhuriyet dönemi halk müziği araştırmalarında yol gösterici olmuştur. Bir taraftan batının ölçü kalıpları diğer taraftan usul matematiği repertuarın oluşturulma dönemlerinde tercih edilen ve tartışılan yöntemler olarak karşımıza çıkmışlardır. Sonraki dönemlerde yapılan çalışmalar göstermiştir ki usul sistemi ile ölçü kavramları aynı anlamı taşımadıkları gibi müzikte farklı katmanların temsilcileridirler. Bu doğrultuda sözlü sözsüz halk müziği repertuarı ezgileri ile icra edilen Türk Halk Oyunları‘nın melodi, hareket ve eşlik ritimlerine ait metrik oluşumlarının tespiti gerçekleştirilirken kullanılması gereken yöntemlerin doğru tercih edilmesi çok önemlidir. Bu güne dek yapılan tasnifler, oyunlara ait melodik yapıların usul sistemi odağında ölçeklendirilmelerinden öteye gidememiştir. Bu durum alanda büyük bir eksikliğin varlığını ortaya koymuştur. Yapılması gereken, melodik ölçümlerin yanında hareket ve eşlik ritimlerinin de ayrı olarak değerlendirilmesidir. Her üç unsura ait sonuçlara göre elde edilen ölçü yapıları doğrultusunda tasniflere gidilmelidir. Bu çalışma son dönem ortaya konmuş metrik yapıların tespitine dair uygulamaların paralelinde oyunlara ait tüm unsurların ölçü yapılarının birlikte değerlendirildiği ve bu doğrultuda ortaya çıkan metrik tablonun ortaya konduğu büyük resme ait bir bölümü kapsamaktadır. Üçüz ya da üçerli yapılar Türk Halk Oyunları oyun repertuarının önemli bir alanını işgal ederken bu yapılarla icra edilen oyunların ölçü yapılarının gerek melodik, gerek hareket gerekse ritmik yönden bir bütün olarak değerlendirilmesi ve tespiti önemlidir.