Eurasian Business & Economics Journal

Türk Vergi Ve Bütçe Mevzuatında Benzeri Mali Yükümlülük Kavramı

HÜSEYİN ERCAN — 2025-01-03

Kamu gelirlerinden sayılan vergi, resim, harçların özü itibariyle nelerden meydana geldikleri belli iken, benzeri mali yükümlülük kavramının nelerden oluştuğu gerek uygulamada gerekse doktrinde belirsizliğini korumaktadır. Benzeri mali yükümlülüklerin birçoğunun izin alma, yarı kamusal mal ve hizmetten yararlanma gibi bir karşılığı bulunmaktadır. Bu çalışmada benzeri mali yükümlülük kavramının mevzuatta ve uygulamada nelerden oluştuğunu ortaya konulacaktır. Benzeri mali yükümlülüklerle ilgili olarak vergi ve bütçe mevzuatları, Anayasa Mahkemesinin kararları göz önüne alınarak bir sonuca ulaşılmaya çalışılmıştır. Sonuç olarak da benzeri mali yükümlülük kavramı içerisinde fon, ücret, pay gibi adlarla kamu hizmeti karşılığı para alındığı bunların da aslında resim, harç, vergi kavramlarının içeriklerine benzedikleri görülmektedir.

BARIŞ VE SAVUNMA HARCAMALARININ DIŞ BORÇLANMA ÜZERİNDEKİ ETKİSİ: SEÇİLMİŞ ÜLKELER ÜZERİNE AMPİRİK BİR UYGULAMA

Hande BARDAKÇI DOĞAN — 2025-01-03

Barış ve savunma harcamaları tüketiminde rekabetin ve dışlamanın olmaması nedeniyle küresel kamusal mal olarak kabul edilmektedir. Bu malların fayda veya zararları ulusları hatta gelecek nesilleri etkilediğinden tüm dünya ülkeleri açısından önem arz etmektedir. Dolayısıyla barış ve savunma harcamalarının finansman kaynaklarının belirlenmesi oldukça önemli bir konudur. Nitekim barış ve savunma harcamalarının finansman kaynaklarından biri de dış borçlanmadır. Bu nedenle barış ve savunma harcamaları ile dış borçlanma arasında ilişkinin olup olmadığının belirlenmesi karar vericiler açısından önem arz etmektedir. Bu çalışmada 2007-2017 döneminde 4 Ortadoğu (Mısır, İran, Ürdün, Lübnan) ve Türkiye’de savunma harcamaları, barış düzeyi, ekonomik büyüme ve dış borçlanma arasındaki nedensellik ilişkisi araştırılmıştır. Çalışma sonucunda Ürdün ve Lübnan’da savunma harcamaları ve dış borçlanma arasında anlamlı ve pozitif bir ilişki tespit edilmiştir. Diğer ülkelerde ise herhangi anlamlı bir ilişkiye rastlanmamıştır. Diğer yandan, barış düzeyi ile dış borçlanma arasında Mısır ve Türkiye’de anlamlı ve negatif bir nedensellik ilişki belirlenmiştir. Diğer ülkelerde ise herhangi anlamlı bir ilişki tespit edilememiştir.

ÖRGÜTSEL MİYOPLUK VE İŞLETMELERDE ÖNEMİ

Hülya ÇAĞLAR ÇELEBİOĞLU — 2025-01-03

Çağdaş yönetim yaklaşımları ve oryantasyon kuramı, örgütlerin sürdürülebilirliği için uyum, esneklik ve çeviklik kavramlarına odaklanır. Dünyanın değişken doğası gibi, sosyal bilimler ve ekonomik sistemlerde de sürekli bir değişim vardır. Bu değişime uyum sağlamak, öngörülü olmak ve stratejik kararlar almak, örgütlerin başarısı için kritik öneme sahiptir. Bu noktada belirsizlik koşulları, örgütlerin karşılaştığı en önemli zorluklardan biridir. Artan belirsizlik ve riskler, doğru stratejileri belirlemeyi zorlaştırır. Bununla birlikte belirsizlikler sadece nesnel olmayabilir aynı zamanda toplumsal ve bireysel inanç, ahlak ve politik konulara da bağlı olabilir. Belirsizlik ve riskleri yönetirken fırsatları da yönetmek ise fark yaratacak bir yetenek olarak değerlendirilmelidir. Geleceği öngörmek, özellikle rutin olmayan değişim dönemlerinde zorlaşır. Bu bağlamda, öngörülebilirlik, stratejik kararlar almak için hayati bir önem taşır. Örgütlerin geleceği öngörememesi, "örgütsel miyopluk" olarak adlandırılır ve bu durum, örgütlerin sürdürülebilirliğine olumsuz etki yapar. Miyopluğun etkilerini en aza indirmek, uyum, esneklik ve çeviklik kapasitesini artırarak örgütlerin ömrünü uzatır ve ekonomik açıdan güçlenmelerine katkı sağlar. Bu çalışma örgütsel miyopluk ve önleyici tedbirler bağlamında farkındalık yaratarak örgütlere ve literatüre katkı sunmak üzere tasarlanmıştır.

TÜRKİYE’DE VARLIK YÖNETİM ŞİRKETLERİ UYGULAMALARININ DEĞERLENDİRİLMESİ

Yeşim Tanrıvermiş — 2025-01-03

Bireyler ve şirketler üzerinde iki yönlü anket yapılarak çalışma sistemi ve temel sorunları değerlendirilerek bazı öneriler geliştirilmiştir. Bireylerle ilgili olarak yapılan anket çalışmasına 183 katılımcı ve şirketlerle yapılan görüşmede ise yalnızca 10 şirket soruları cevaplamış olup, anket ve görüşme sonuçları tablo, grafik ve basit oranlar olarak sunulmuş ve elde edilen sonuçlar tartışılmıştır. Anket ve görüşme sonucuna bağlı olarak hem finansal sistem, hem de toplum yönünden görünüşü değerlendirilmiştir. Ayrıca şirketlerin kaynak yönetimi ele alınarak, performans ve risk ölçümü ile daha tutarlı bir varlık yönetim modelinin geliştirilmesinin olanakları tartışılmıştır. Varlık Yönetim Şirketleri (VYŞ)’lerinin tanıtımının yetersiz olduğu ve kamu kurum ve kuruluşlarının sorunlu varlık çözümlemede VYŞ’lerin sistemi hakkında yeter düzeyde bilgi sahibi olmadıkları sonucuna ulaşılmaktadır. Ulusal ve Uluslararası alanda faaliyet sürdüren VYŞ’ler çalışma sistemleri incelenerek mevcut durum analizi yapılmıştır. Bu bağlamda mevzuatta bir takım düzenlemelerin gerektiği tespit edilmiştir. Varlık yönetim şirketleri faaliyet konusunun sosyal medya ve dernekler aracılığı ile tanıtımının doğru bir şekilde yansıtılması gerekmektedir. Mevzuatta ise vergi sisteminde düzenleme getirilmesi gerektiği, tahsil harcı ve diğer harçlardan borçlu ve alacaklıların istisna tutulmaları gerektiği, tek düzen hesap planında varlık yönetim şirketleri için ayrı bir bölüm oluşturulması gerektiği, sermayesinin tamamı kamu idarelerine ait olan VYŞ’lerin özel şirketlere karşı rekabette üstün olduğundan, sınırlandırma uygulanması gerektiği, reel sektör firmalarının ve kamu kurumlarının tahsil edemediği alacakların önünün açılması gerektiği ve UYAP sisteminde gerekli altyapının oluşturulması hususunda önerilerde bulunulmuştur.

PAZARLAMA FAALİYETLERİNİN İHRACAT PERFORMANSINA ETKİSİ: YAŞ MEYVE SEBZE İHRACATI ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Melike Yazıcı Sel — 2025-01-03

Tüm dünyada yaşanan son gelişmeler gösteriyor ki günümüzde ve gelecekte tarım önem kazanmaktadır. Artan nüfus, gıda güvenliği, iklim değişikliği, hastalıklar, savaşlar tüm ülkeleri tarım konusuna daha fazla önem vermeye zorlamaktadır. Özellikle ülke olarak çok güçlü olduğumuz bu alanda ihracatımızı arttırmamızın ülke ekonomisine büyük katkı sağlayacağı ise yadsınamaz bir gerçektir. Araştırmamızın amacı; yaş meyve ve sebze ihracatında Türk firmalarının pazarlama faaliyetleri kapsamında yaptıkları uygulamaları ortaya çıkartmak ve bu faaliyetlerin ihracat performansına etkisini incelemektir. Araştırmamızın yan amacı ise ihracatçılarımızın pazarlama sürecinde yaşadıkları sorunları saptayarak dünyadaki ihracat payını artıracak önerilerde bulunmaktır. Bu araştırmada veriler Türkiye İhracatçılar Meclisi bünyesinde yer alan Yaş Meyve Sebze İhracatçılar Birliğine bağlı ihracatçılardan çevrimiçi anket yöntemi ile toplanmış ve 101 anket elde edilmiştir. Araştırma sonucunda pazarlama faaliyetleri alt boyutlarından pazarlama planlamasına harcanan zaman ve çaba, ürün ve strateji geliştirme ve pazarlama anlayışının firma içindeki yerinin ihracat performansı alt boyutlarından finansal performans ve ihracat performansından duyulan tatmin üzerinde etkisi saptanmıştır. Ancak rekabet yapısının ihracat performansı alt boyutlarına bir etkisi gözlemlenmemiştir. Çalışmadan çıkan sonuçlar doğrultusunda yaş meyve sebze ihracatı pazarlamasının öneminin anlaşılabilmesi için özel sektör, kamu sektörü ve pazarlama alanında çalışan akademisyenlerin tarımsal pazarlama üzerine ziraat alanı ile yakın ilişki içerisinde ortak araştırmalar yapması önem arz etmektedir. Tarımsal ihracat pazarlaması ve markalaşma ile ilgili bu tür çalışmaların literatüre katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

ETNOSENTRİK TÜKETİM EĞİLİMİ İLE SATIN ALMA NİYETİ ARASINDAKİ İLİŞKİDE KÜLTÜREL ZEKÂNIN ROLÜ

Kenan Çınar — 2025-01-03

Tüketicilerin yerli ürün veya hizmetleri tercih etme eğilimi olarak tanımlanan tüketici etnosentrizmi, son yıllarda etkisini göstermekle birlikte, tüketicilerin sahip olduğu kültürel zekanın da göz ardı edilmemesi gerekliliği ticari işletmeler tarafından üzerinde önemle durulan bir konu olmaktadır. Kültürel zeka, bireyin çevresindeki farklı kültürel boyutları şekillendirme, seçme ve uyum sağlamasına olanak sağlayan bilgi ve becerilerin etkin olduğu bir sistem olarak tanımlanmaktadır. İşletmeler tüketici beklentisini karşılayabilmek için pazarlama stratejilerinde birçok boyutu göz önüne alıp değerlendirdiği gibi bu boyutlar arasında tüketicinin sahip olduğu kültürü ve etnosentrik tüketim eğilimlerini de değerlendirmeleri gerekmektedir. Bu amaçtan yola çıkılarak hazırlanana bu çalışmada, Türkiye’de yaşayan tüketicilerin etnosentrik eğilimleri ölçülecek olup ayrıca, bireylerin kültürel zekâlarının hangi yönde olduğu tespit edilerek, etnosentrik eğilimleri ile satın alma niyetleri arasındaki ilişkide kültürel zekânın etkisinin de ortaya konulabilmesi amaçlanmıştır. Çalışmada veri toplamak için anket tekniği kullanılmıştır. Araştırmanın verileri internet üzerinden oluşturulan anket formu aracılığı ile çevrimiçi olarak toplanmıştır. Anket formunun birinci bölümünde demografik bilgi formu ölçeği, ikinci bölümünde kültürel zekâ ölçeği, üçüncü bölümde etnosentrik tüketim eğilimini ölçmek üzere kullanılan ve geçerliliği defalarca yapılan çalışmalarda kanıtlanmış olan CETSCALE ölçeği ve dördüncü bölümde ise satın alma niyeti ölçeği kullanılmıştır. Çalışmada verileri analiz etmek için SPSS v29 programı kullanılmıştır. Araştırma kapsamında öncelikle katılımcıların demografik özelliklerine ilişkin tanımlayıcı istatistiklere yer verilmiş, ardından ölçeklerin geçerlilik, güvenilirlik analizi yapılmış, her bir ölçek için faktör analizleri yapılmış, son olarak da regresyon analizleri yapılmıştır. Hipotez testleri kapsamında araştırmanın bağımsız değişkenlerinin araştırmanın bağımlı değişkenleri üzerindeki etkisini belirlemek maksadıyla regresyon analizi yapılmıştır. Araştırmanın hipotezleri ile etnosentrik eğilimin etnosentrik satın alma niyetine etkisi, dışa açıklığın ve dış kültürlere aşina olabilmenin bir göstergesi olan kültürel zekâ düzeyi, kültürel zekânın alt boyutları ile sınanmıştır. Özellikle motivasyonel kültürel zekâ ile meta-bilişsel kültürel zekânın etnosentrik tüketim eğilimi ile etnosentrik satın alma niyeti arasındaki ilişkide etkili bir rol oynadığı görülmüştür. Çalışmayı özgün kılan unsur; tüketicilerin etnosentrik eğilimlerinin satın alma niyetine etkisinde, tüketicilerin sahip olduğu kültürel zekânın oluşturduğu rolün ortaya çıkarılmış olmasıdır.

BİREY ÖRGÜT UYUMUNUN İŞ PERFORMANSINA VE İŞE ANGAJE OLMAYA ETKİSİ

Eylem GÜNEL — 2025-01-03

Birey örgüt uyumunun iş performansına ve işe angaje olmaya etkisi, çalışanların iş yerindeki verimliliği ve motivasyonu açısından büyük önem taşır. Bu uyum, çalışanların kişisel değerlerinin, inançlarının ve hedeflerinin, çalıştıkları kurumun kültürü ve değerleriyle ne derece örtüştüğünü ifade eder. İyi bir birey-örgüt uyumu, çalışanların işlerine daha fazla değer vermelerine, kurum hedefleriyle daha fazla özdeşleşmelerine ve işlerini daha büyük bir tutkuyla yapmalarına olanak tanır. Bu durum, iş performansında artışa, işten ayrılma oranlarında azalmaya, genel iş tatmininde iyileşmeye ve işe angaje olmaya yol açar. Bu çalışmanın amacı, eğitim sektörü için birey örgüt uyumunun iş performansına ve işe angaje olmaya etkisinin araştırılmasıdır. Araştırma, İstanbul’da özel okullarda görev yapan 483 lise öğretmeni için gerçekleştirilmiştir. Korelasyon analizi sonucunda, birey örgüt uyumu ile iş performansı arasında pozitif yönde % 48.1 anlamlı ilişki (r=0,481, p=0,000) ve işe angaje olma ile pozitif yönde % 51.2 anlamlı ilişki (r=0,512, p=0,000) belirlenmiştir. Yapısal eşitlik modeli analizi sonucunda, birey örgüt uyumu işe angaje olma üzerinde pozitif yönde anlamlı etkilidir (β=0.530, p<0.01). Birey örgüt uyumu, iş performansı üzerinde pozitif yönde anlamlı etkilidir (β=0.491, p<0.01). Tahmin sonuçlarından görüleceği üzere, birey örgüt uyumu artıkça önce işe angaje olma düzeyi artış gösterir, ardından iş performansına olumlu yönde yansımaktadır. Böylece H₁ ve H₂ hipotezi kabul edilmiştir.

YAT LİMANLARINDA YANGINDAN KORUNMAYA YÖNELİK UYGULAMALAR VE FARKINDALIK DÜZEYİNİN İNCELENMESİ

Fuat UYANIK — 2025-01-03

Bu çalışma, yat limanlarındaki yangın koruma uygulamalarına yönelik yatçıların farkındalık düzeyini bir anket yoluyla değerlendirilmeye çalışmakta ve mevcut güvenlik standartlarını analiz etmeyi amaçlamaktadır. Yat limanları, kapalı alanlar, yanıcı malzemeler ve yoğun tekne nüfusu nedeniyle önemli yangın riskleri taşımaktadır. Araştırma, Türkiye’deki yatçılar ve yat limanı yöneticileri arasında yangın güvenliği farkındalığının artırılmasının önemine dikkat çekmektedir. Kapsamlı bir literatür taraması ve yatçılara yönelik anketler ile yürütülen araştırma, bilgi ve uygulama eksikliklerini ortaya koymaktadır. Bulgular, yatçıların temel yangın güvenliği ekipmanlarına sahip olmasına rağmen, yangın tatbikatlarına katılım oranının düşük olduğunu göstermektedir. Çalışma, yangın güvenliği standartlarını iyileştirmek ve yat limanlarında güvenlik kültürünü teşvik etmek için öneriler sunarak, can, mal ve altyapı korumasına katkı sağlamaktadır.

YATÇILARIN UZUN SÜRELİ TEKNE BAĞLAMA YERİ TERCİH SÜRECİNE ETKİ EDEN FAKTÖRLERİN ANALİZİ

Sinem ÇALIŞKAN UYANIK — 2025-01-03

Bu çalışma, yat sahiplerinin uzun süreli bağlama yeri tercihlerini etkileyen faktörleri incelemektedir. Yatçılığın giderek daha popüler bir hobi haline gelmesiyle, yat limanı işletmecilerinin bu müşteri kitlesini çekebilmek ve elde tutabilmek için yat sahiplerinin tercihlerini anlamaları kritik hale gelmiştir. Araştırma, 173 yat sahibinden toplanan anket verilerini kullanarak, demografik ve yat özelliklerinin bu tercihleri nasıl şekillendirdiğini analiz etmektedir. Sonuçlar, esnek fiyatlandırma, doğal güzelliklere sahip ve kolay ulaşılabilir limanlar ile 24 saat güvenlik gibi güçlü güvenlik önlemlerinin yat sahiplerinin kararlarında önemli rol oynadığını göstermektedir. Özellikle doğal güzelliklerle çevrili yat limanları cazibe yaratırken, gelişmiş güvenlik sistemlerinin sağladığı güven hissi, tercih edilme olasılığını artırmaktadır. Ayrıca, limanların sunduğu teknik destek, Wi-Fi gibi hizmetlerin çeşitliliği ve kalitesi de yat sahiplerinin memnuniyetine önemli katkılar sağlamaktadır. Araştırma, liman işletmecilerinin farklı demografik grupların beklentilerine uygun hizmetler sunarak fiyat, güvenlik ve hizmet kalitesinde gerekli iyileştirmeleri yapmaları gerektiğini vurgulamaktadır. Ayrıca, akıllı liman sistemlerinin entegrasyonu ve çevre dostu uygulamaların teşvik edilmesi gibi öneriler de giderek daha fazla önem kazanmaktadır. Bu çalışma, stratejik planlamanın liman işletmecileri için hizmetlerin iyileştirilmesi ve müşteri bağlılığının artırılması açısından kritik olduğunu ortaya koymaktadır.

ÇOK KATLI MESKENLERDE BAĞIMSIZ BÖLÜM DEĞERİ VE ŞEREFİYE DEĞERİNİ ETKİLEYEBİLECEK FAKTÖRLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Harun Tanrıvermiş — 2025-01-03

Kooperatif siteleri, toplu konut projeleri ve çok katlı binalarda bağımsız bölümler ile müstakil konutlar arasındaki değer farkının tespiti, mülkiyet ve ortaklık haklarının belirlenmesi, lansman öncesi değerleme ve piyasa aktörlerinin rasyonel bilgilendirilmesi açısından gerekli olmaktadır. Konutların, bireylerin barınma ihtiyacını karşılamanın ötesinde aynı zamanda bir yatırım aracı olarak kullanılması nedeniyle değerlerinin mümkün olduğu ölçüde doğru ve tutarlı olarak tespiti gerekmektedir. Bununla birlikte uygulamada farklı kat ve yönlerdeki bağımsız bölümler ve bir sitedeki müstakil konutların değerlemesi ve şerefiye bedellerinin analizinde; konut özellikleri (müstakil veya katta bağımsız bölüm), arsa payı, brüt ve net alanı, oda sayısı, çok katlı binalarda bulunduğu kat, hakim yön veya cephesi, manzara gibi faktörler belirlenen bir aralığa göre puanlanarak değerleme yapılmaktadır. Ancak puanlama işleminde çoğunlukla kriter ağırlıkları göz ardı edilerek ya da bölge özelliklerine göre değerlendirilmeden standart bir ağırlık verildiği görülmektedir. Araştırmada şerefiye kavramının literatürde ve mevzuattaki yeri ve şerefiyelendirme konusunda yargıya intikal eden anlaşmazlıklar üzerinden şerefiyelendirmenin değerleme çalışmalarında önemi, şerefiye bedeline ve konut değerine etki eden faktörlerin tespiti ile seçilmiş örnek olayda konut yapı kooperatifinin şerefiye hesabı tablosu incelenerek uygulama sorunları ve çözüm yaklaşımları ortaya konulmuştur. Kaynak araştırması sonuçlarına göre değerlemede; brüt ve net alan, oda sayısı, bulunulan kat, cephe, çevresel değişkenler gibi özelliklerin şerefiye kriterleri olarak ön plana çıktığı ve bunlara ilave olarak incelenen yargı kararlarında; bağımsız bölüm önüne ticari veya sosyal tesis alanlarının yapılması, kapıcı dairesi ya da kazan dairesi yanında yer alma, gayrimenkulün işlevinin değişmesi gibi hususların da dikkate alınması gerektiği vurgulanmaktadır. Özellikli projelerde arsa payı dağıtımı, lansman öncesi değerleme ve kooperatiflerde kapanış işlemlerine esas değerleme çalışmalarının uzman kişilerce yapılması ve değerleme sürecinde dikkate alınacak faktörlerin tespiti ve ağırlıklandırma ve matematiksel modellerle değerleme çalışmalarının rasyonel olarak tamamlanabilmesi için zorunlu görülmektedir.