Eurasian Studies Journal

BÜYÜK SELÇUKLU DÖNEMİNDE HERAT VE SİSTAN’DA YETİŞEN ÂLİMLER

Harun AYDEMİR — 2024-12-30

Büyük Selçuklu Devleti, 11. yüzyılın ortalarından itibaren Orta Asya ve İran coğrafyasında önemli bir güç olarak hüküm sürmüştür. Bu dönemde, Herat ve Sistan gibi bölgeler, İslam dünyasında ilim ve kültür merkezi haline gelmiş, birçok önemli âlim yetiştirilmiştir. Selçuklu hükümdarları, bilim ve sanata büyük önem vererek, özellikle matematik, astronomi, felsefe, tıp, edebiyat ve dinî ilimlerdeki gelişmeleri teşvik etmişlerdir. Bu sayede, Herat ve Sistan gibi şehirler, dönemin önde gelen ilim merkezlerinden biri olmuştur. Herat, Büyük Selçuklu Devleti'nin önemli kültürel ve dini merkezlerinden biri olarak, özellikle medrese ve kütüphaneleriyle tanınmıştır. Burada yetişen âlimler hem İslam düşüncesine katkıda bulunmuş hem de batı dünyasında bilimsel gelişmelere yol açan eserler bırakmışlardır. Herat'ta özellikle matematik, astronomi ve kelam gibi alanlarda önemli çalışmalar yapılmıştır. Sistan ise, Selçuklu döneminin önemli bir bölgesi olup, burada da pek çok bilim insanı ve düşünür yetişmiştir. Sistanlı âlimler, mantık, felsefe ve tasavvuf gibi ilimlerde derinleşmiş, dönemin önemli düşünce akımlarına yön vermiştir. Büyük Selçuklu döneminde Herat ve Sistan'da yetişen âlimlerin katkıları, sadece dönemin İslam dünyasında değil, aynı zamanda dünya bilim tarihinde de önemli bir yer tutmuştur. Bu âlimler, sadece kendi coğrafyalarında değil, uzak topraklarda da etkilerini göstermişlerdir.

MİZANÜ’L-HİKME’NİN İÇERİĞİ VE ESERDE GEÇEN ÂLİMLERİN BİLİMSEL GÖRÜŞLERİ

Serkan SARI — 2024-12-30

Abdurahman el-Hazinî, 11. yüzyılda yaşamış bir İslam âlimi ve matematikçidir. En önemli eserlerinden biri olan “Mizanü’l-Hikme”, denge (mizan) kavramını merkeze alarak, doğadaki dengeleri ve bunların bilimsel açıklamalarını sunar. Eser, özellikle fizik, astronomi ve matematik gibi alanlarda el-Hazinî’nin bilimsel düşüncelerini içerir. Mizanü’l-Hikme, doğadaki dengeleri anlamaya yönelik teoriler geliştirirken, fiziksel yasaların matematiksel temellerini ortaya koyar. Eserde, pek çok önemli düşünürün bilimsel görüşlerine de yer verilmiştir. Bu düşünürlerin görüşlerini kendi çalışmalarına entegre ederek, hem İslam hem de Batı bilim geleneğini birleştirmeye çalışmıştır. Mizanü’l-Hikme, sadece bir bilimsel derleme değil, aynı zamanda doğanın ve evrenin yasalarını anlamaya yönelik bir felsefi ve bilimsel araştırmadır. el-Hazinî’nin bu eseri, hem dönemin bilimsel düşüncelerine önemli katkıda bulunmuş hem de antik düşünürlerin fikirlerini İslam dünyasında yeniden yorumlayarak bilimin gelişimine büyük katkı sağlamıştır.

14. YÜZYILDA RODOS ADASINDA TÜRK VARLIĞI: TİCARET, SİYASET VE ASKERİ FAALİYETLER

Azer GÜRCAN — 2024-12-30

Bu makale, 14. yüzyılda Rodos Adası’ndaki Türk varlığını; ticaret, siyaset ve askeri faaliyetler bağlamında ele almaktadır. Akka’nın düşüşü sonrasında, Haçlı hareketinin stratejisinde değişim yaşanmış ve Hospitaller Şövalyeleri’nin 1310 yılında Rodos’u ele geçirmesi, Ege’deki Haçlı varlığının yeniden şekillenmesine neden olmuştur. Rodos’un stratejik konumu, hem Haçlılar hem de Anadolu’daki Türk beylikleri için büyük önem taşımaktaydı. Bu dönemde, ada hem Türk korsan saldırılarına maruz kalmış hem de Haçlılar ile Türkler arasındaki ticari ilişkilerin merkezi hâline gelmiştir. Kaynaklar, Türklerin Rodos’ta belli bir süre hâkimiyet kurduklarını ve Hospitaller tarafından adadan çıkarıldıklarını belirtmektedir. Hospitallerin Rodos’u ele geçirmesiyle birlikte, Ege’deki güç dengeleri değişmiş, Cenevizliler ve Türkler, şövalyelere karşı ittifaklar kurmuştur. Bu süreçte, Haçlılar ve Türkler arasında sürekli bir mücadele devam etmiş, ancak aynı zamanda zorunlu bir ticari ve siyasi etkileşim de sürmüştür. Bu çalışma, söz konusu dinamikleri çeşitli kaynaklar ışığında inceleyerek, Rodos’un 14. yüzyıldaki stratejik ve siyasi konumunu detaylı bir şekilde değerlendirmektedir.

SADRAZAM ÇORLULU ALİ PAŞA’NIN MUHALLEFATI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Serkan SARI — 2024-12-30

Bu çalışma, Osmanlı Devleti'nin XVIII. yüzyıl sadrazamlarından Çorlulu Ali Paşa’nın muhallefat kayıtlarını inceleyerek dönemin üst düzey bürokratlarının maddi kültürüne ışık tutmayı amaçlamaktadır. Sadrazamlık makamına kadar yükselen ve siyasi hayatının sonunda sürgün edilip idam edilen Çorlulu Ali Paşa’nın geride bıraktığı eşyalar, onun yaşam tarzı, kültürel eğilimleri ve sosyal statüsü hakkında önemli ipuçları sunmaktadır. Araştırma, arşivde bulunan üç ayrı muhallefat kaydına dayanmaktadır. Belgelerde, Paşa’ya ait kitaplar, kıyafetler, mutfak gereçleri, silahlar, mücevherat, kişisel bakım eşyaları, çadırlar, müzik aletleri, hayvanlar ve çeyizlik kumaşlar gibi çok çeşitli objeler listelenmiştir. Özellikle dinî ve edebî içerikli zengin kitap koleksiyonu, değerli kumaş ve kürklerden yapılmış giysiler, zarif mutfak ve sofra takımları, süs eşyaları ile dikkat çeken bu muhallefat, Osmanlı elitlerinin gündelik yaşamına ve tüketim alışkanlıklarına dair önemli bir kaynak teşkil etmektedir. Çalışma, malzeme kültürü üzerinden Osmanlı toplumunun sosyal yapısına ve saray protokolüne dair derinlemesine bir bakış sunmaktadır.