III. SELİM’İN BESTELEDİĞİ ESERLERİN GÜFTELERİNDE KADIN ROLLERİNİN TEMSİLİ: TEMATİK BİR ANALİZ

Özet

Bu araştırmada, III. Selim’in bestelemiş olduğu eserlerin güftelerinde kadın rollerinin hangi temalar çerçevesinde ele alındığı incelenmiştir. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi tekniği kullanılmıştır. Araştırmanın verileri, Aytaç Ergen tarafından geliştirilen ‘Notam’ programından elde edilmiş; III. Selim tarafından bestelenmiş olan ve güftelerine ulaşılan eserler içerik analizi yöntemiyle analiz edilmiştir. Araştırmada kadın rollerinin eserlerdeki temsili ele alınmış ve güftelerde kadına yönelik kullanılan temalar incelenmiştir. Temalar, güftelerin ilgili dizelerinden doğrudan alıntılar ile açıklanarak betimlenmiştir. III. Selim’in sözlü eserlerinde kadın, genellikle fiziksel güzellik ile tasvir edilen, gençlik ve tazelikle ilişkilendirilen, cezbeden ve büyüleyen, aşk nesnesi olan, naz eden, acı ve eziyet çektiren ile huzur ve keyif veren özellikler üzerinden tematik olarak işlenmiştir. En yoğun tema ise fiziksel güzellik ile tasvir edilen ve cezbeden, büyüleyen kadın temalarıdır. Eserler üzerinde form, usûl ve makam açısından yapılan incelemede, eserlerin geniş bir çeşitlilik taşıdığı görülmüştür. Şarkı formu en çok tercih edilen form olarak öne çıkarken, yürük semâî, ağır semâî, kâr, beste ve köçekçe gibi farklı ve formlara da yer verilmiştir. Usûl ve makam çeşitliliği, eserlerin hem ritmik hem de makamsal bakımdan zengin bir çeşitlilik sergilediğini ortaya koymaktadır. Araştırma bulgularına göre, III. Selim’in bestelediği eserlerin güftelerinde kadın, yalnızca görsel bir değer taşımakla kalmayıp, duygusal ve toplumsal özellikleriyle de zengin bir şekilde yansıtılmıştır. Sonuç olarak güftelerde kadın temsili, aşkın öznesi olarak güzelliğiyle öne çıkan, zaman zaman naz eden ya da âşığa acı çektiren ve farklı özellikleriyle çeşitli roller üstlenen bir figür şeklinde ortaya çıkmaktadır.