TÜRKİYE RESMİNDE VE EDEBİYATINDA MANZARAYA BAKIŞ

Yazarlar

  • İnci AYDIN ÇOLAK Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi

DOI:

https://doi.org/10.17740/eas.art.2020-V13-02

Anahtar Kelimeler:

Resim- Edebiyat- Manzara- İmge- Disiplinlerarasılık

Özet

Manzara resimleri, Türkiye’de ev içlerinde başlar. Kimin tarafından yapıldığı belli olmayan bu resimlerde deniz ve gökyüzünün birleştiği, perspektifli manzaraların çoğu bugün Topkapı Sarayı Harem Dairesi duvarlarında görülebilmektedir. İstanbul’da ve Anadolu’da duvar resimleri perspektifli resmin ev içlerine girdiğinin göstergesidir. Perspektifli resim eğitiminin kurumsal olarak başlangıcı ise askeri okullarladır. Mühendishane-i Bahri-i Hümayun (İmparatorluk Deniz Mühendishanesi) bünyesine kurulan dokuz farklı resimhane vardır. Fotoğraftan çalışılan manzaralarda, dolaylı bir ilkbahar ışığı altında zaman durmuş gibidir. Askeri okullarda “resm-i hattî” (teknik resim), “menâzır” (perspektif) adları altında yürütülen resim derslerinin başlıca konusu arazi parçaları ve doğa görünümleridir. Bu derslerde akademik düzeyde bir figür eğitimi verilmemiştir. Bizim resim sanatımız manzara ve figür olarak iki koldan ilerlemesi iki farklı bakış açısından kaynaklanır. Tanzimat döneminde tasavvuf ruhunun bir yansıması olarak tanımlanabilecek manzaralar, Meşrutiyet yıllarıyla beraber pozitivizmin bir dışavurum biçimine dönüşür. 1914 Kuşağı ressamlarının yurda dönüşüyle başlayan izlenimcilik, sanatçıları açık havada çalışmaya itmiş, İstanbul’un her köşesi pitoresk bir resme dönüşmüştür. Elbette bu manzaralar, halkın sevdiği popüler mekânlardan, ücra mezarlıklara kadar sanatçıların bakış açıları, öznellikleri doğrultusunda farklılık gösterecektir. Tüm bu süre içinde edebiyatta betimleme, resimde manzaraya karşılık gelmekte, kimi zaman ressam ve edebiyatçı birbirlerinden habersiz aynı manzarayı kendi dillerince ifade etmektedirler. Cumhuriyet’in ilk yıllarında Pera, sanatçıların birlikte imza attıkları işlerle tuvale ve yazıya yansır. 1950 sonrasındaysa, soyut çalışmalar sanatçının özerklik kazandığının göstergesi olup, kimi zaman soyutlamaların çıkış noktası manzaralar olabilmektedir.

İndir

Yayınlanmış

2020-11-30

Sayı

Bölüm

Makaleler