OSMANLI DEVLETİ’NDE TANZİMAT DÖNEMİ DANIŞMA MECLİSLERİ

Özet

Türk tarihi boyunca ilk Türk devletlerinden başlayarak hükümdara devlet işlerinin yürütülmesinde yardımcı kurullar oluşturulmuştur. Bunlar sırasıyla Kurultay, Toy, Divan, Şura, Divanı Hümayun, Meşveret gibi isimlerle anılmışlardır. XVIII. yüzyıldan itibaren kaybedilen savaşlar ve batılılaşmanın etkisiyle padişahlar geniş kapsamlı danışma kurulları oluşturmuşlardır.  Bu dönemden itibaren artık danışma kurulları süreklileşmeye ve resmileşmeye de başlamıştır. I. Abdülhamid’den itibaren başlayan “Meşveret Meclisi” kavramı bir sonraki padişah III. Selim döneminde tam işlevli bir kuruma dönüşmüştür. III. Selim Nizamı Cedit adıyla başlattığı ıslahat sürecinde Meşveret Meclisi’nin hazırladığı Layihalara göre hareket etmiştir. XIX. yüzyılın başlarından itibaren II. Mahmud tarafında kurulan “Meclisi Valayı Ahkâmı Adliye” ve “Darüşuayı Askeri” ile birlikte danışma meclisleri artık tamamen Osmanlı devlet yönetiminin bir parçası olmuştur. Tanzimat döneminde Sultan Abdülmecid döneminde kurulan “Meclisi Ali Tanzimat” padişahın yanında adeta bir karar organı gibi çalışmış, adli, idari, askeri birçok yetkiye sahip olmuştur. Bu dönemde Divanı Hümayunun artık kaldırılmış olması ve yerine kurulan Nazırlıkların birer bakanlık şeklinde olması hepsinin üstünde bir denetim mekanizmasını zorunlu kılmıştır. Yine Tanzimat döneminde kurulan ve devlet idaresini tümüyle denetleyen ve günümüz Danıştay kurumunun öncülü olan “Şûrâ-yı Devlet” kurumu kendi döneminde devletin en etkili kurumu olmuştur.