TARIMSAL DESTEKLER VE VERİMLİLİK İLİŞKİSİNİN ÜRÜN BAĞLAMINDA İNCELENMESİ: ÜLKE KARŞILAŞTIRMASI

Özet

Tarım sektörünün gıda üretimi, gelir sağlama, istihdam yaratma, endüstriler için girdi sağlama ve kırsal kalkınmayı sağlaması gibi birçok işlevi bulunmaktadır. Ancak tarımın doğaya tabi olması, arz ve talebin fiyat esnekliklerinin düşük olması gibi pek çok özelliğe sahip olması nedeniyle tarım sektöründe istikrarın ve sürdürülebilirliğin sağlanması için tarımsal destekleme politikalarının önemli bir rolü bulunmaktadır. Üretici gelirlerinin korunması, gıda arzının güvenceye alınması, kaynakların etkin kullanımının sağlanmasıyla verimlilik artışı yaratmak ve rekabet gücünün artmasıyla ülke hasılasına katkıda bulunmak gibi amaçlar doğrultusunda devletin tarım kesimine yaptığı müdahalelerin tümüne tarımsal destekleme politikaları denilmektedir. Ülkeler 1929 yılında yaşanan küresel ekonomik kriz sonrası talepteki daralmalar sonrası geliri düşen üreticiyi korumak için tarımsal destekleme politikalarına başvurmuştur. İlk zamanlarda arz güvencesi sağlamak amacıyla verilen desteklerin arz fazlası yaratması sonucu ihracat sübvansiyonları devreye girmiş ve bu da ülkelerin kamu bütçelerindeki yükünü arttırmıştır. Bu duruma son vermek ve tarımın serbest piyasa mekanizmasına dahil olabilmesi için GATT toplantıları düzenlenmiş ve nihayetinde 1994 yılında tarım anlaşması imzalanmıştır. Bu noktadan hareketle 1992-2020 yılları arasında uygulanan OECD destek tanımında yer alan PSE, GHDT, SCT VE NPC desteklerinin Türkiye, Meksika, AB, ABD, Güney Afrika, Rusya ve Avustralya’da buğday, mısır, mercimek, ayçiçeğinin verimliliğini etkileyip etkilemediği eşbütünleşme panel veri analizi kapmasında test edilmiştir. Yapılan analiz sonucu incelenen ürünlerin verimliliği ve destekler arasında pozitif anlamlı bir ilişki olduğu ortaya çıkmıştır. Yüksek destek uygulayan ABD ve AB’nin destek-verimlilik ilişkisinin en yüksek katsayı oranına sahip olması, tarımda desteklerin önemini göstermektedir. Türkiye’nin ise uyguladığı desteklerle ürünlerden istediği verimi alamadığı yapılan panel analizi sonucu bulunmuştur.