Türkiye- Hukuk Devleti- Yargı Bağımsızlığı- 1921 Anayasası- 1924 Anayasası
Özet
Bu çalışmadaki temel amacın; hukuk devleti ve bu ilkenin ayrılmaz unsurları arasında sayılan kuvvetler ayrılığı, yargı bağımsızlığı ve hâkimlik teminatı gibi unsurlar açısından Türkiye’de yaşanan süreci cumhuriyetin kuruluş evresinin anayasaları olarak kabul edilen 1921 ve 1924 Anayasaları bağlamında somutlaştırabilmek olduğu söylenebilir. Çalışma esas itibariyle bahsedilen ilkelerin bu iki anayasada ne ölçüde vücut bulduğu sorusu üzerinde yükselmiştir. Yine çalışmada hukuk devletine dair kurucu nitelikte düzenlemeler bağlamında bir ilerlemenin Osmanlı döneminden itibaren yaşanmakta olduğu tezinden hareket edilmiştir. Bahsedilen amaç doğrultusunda Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde hız kazanan anayasacılık hareketlerinden başlamak üzere, 1961 Anayasası dönemine kadar olan periyotta Türkiye'de hukuk devleti ve yargı bağımsızlığı kavramları bağlamında yaşanan anayasal gelişmeler tarihsel sıra ile ele alınmış ve karşılaştırmalı analizlere tabii tutulmuştur. Betimleyici metodun takip edildiği çalışma neticesinde ulaşılan başlıca sonuçlar olarak ise; 19. asırdan itibaren Türk modernleşmesi kapsamında hukuk devleti ve yargı bağımsızlığına ilişkin de bir sürecin yaşanmaya başladığı, ancak bu sürecin hem Osmanlı hem de Cumhuriyetin kuruluş evresinde elit siyasal kültürün içselleştirilemeyen (şekli) bir unsuru görünümünde olduğu ve bu durumun bir sonucu olarak da 1921 ve 1924 Anayasaları döneminde hukuk devleti ilkesinin daha çok teoride kaldığı şeklindeki hususlardan bahsedilebilir. 1924 Anayasası dönemindeki anayasal ve kurumsal düzenlemelere rağmen uygulamadaki zayıflığın asıl faktörü olarak da; cumhuriyetin kurucu kadrolarının tıpkı son dönem Osmanlı elitleri gibi tekrar güçlü bir devlet oluşturmak amacı ve devletin bekası kaygısıyla modernleşmeci ve reformist bir kimliğe bürünmüş olmaları hususu tespit edilmiştir.
