Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları- Ekonomik Göstergeler- Türkiye Ekonomisi- Zaman Serisi Analizi
Özet
Gelişmekte olan ülkelerin ekonomik kalkınmasında yoğun olarak yaşadıkları sorunların başında sermaye yetersizliği gelmektedir. Ülkeler ekonomik kalkınmada etkili işlevi bulunan üretim ve istihdamın artışında doğrudan yabancı sermaye yatırımlarını çekebilmek için yoğun çabalar harcamaktadır. Doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının, ülkelerin sabit sermaye birikimine katkıda bulunduğu, ekonomik gelişmeyi ve kalkınmayı hızlandırdığı yapılan araştırmalarca kanıtlanmıştır. Dünyada teknolojinin hızla gelişmesiyle en fazla dolaşım hızına sahip üretim faktörlerinden birisi sermayedir. Günümüzde sermaye akımları kolaylaşarak hız kazanmıştır. Ekonomide gelişmiş ülkeler sermaye ihraç etmeye başlamış, gelişmekte olan ülkeler uluslararası sermayeden faydalanarak kalkınma çabası içine girmişlerdir. Doğrudan yabancı sermaye yatırımları, gelişmekte olan ülkelerin birçok ekonomi faktörünü etkileyerek, GSYİH ve kalkınmasına önemli derecede olumlu etki yaratmaktadır. Buradan hareketle, Türkiye'de doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının seçilmiş makro ekonomik göstergeler üzerindeki etkileri bu çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Çalışmada, doğrudan yabancı yatırımların seçilmiş bazı ekonomik göstergeler ile uzun ve kısa dönemli ilişkileri, Gauss kodları ve Eviews 10.0 sürümü yardımıyla yapılmıştır. Çalışmada serilerin durağanlıkları Kapetanios (2005) çoklu yapısal kırılmalı birim kök testiyle, seriler arasında eşbütünleşme ilişkisinin varlığı Maki (2012) çoklu yapısal kırılmalı yöntemiyle incelenmiş, uzun ve kısa dönem analizleri Tam Değiştirilmiş En Küçük Kareler Yöntemi (Fully Modified Ordinary Least Square: FMOLS) ile 19982018 olarak çeyrek dönemlik ele alınarak gerçekleştirilmiştir. Çalışmada uygulanan yapısal kırılmalı birim kök testi neticesinde, serilerin düzeyde durağan olmayıp, birinci farkı alındığında durağan hale geldikleri, gerçekleştirilen çoklu yapısal kırılmalı eşbütünleşme testi sonucunda, seriler arasında eşbütünleşme ilişkisinin var olduğu görülmektedir. Seriler arasındaki uzun dönem eşbütünleşme katsayıları FMOLS (Full Modified OLS) yöntemiyle incelenmiştir. Elde edilen sonuçlara göre, ele alınan değişkenler üzerinde doğrudan yabancı yatırım değişkeni istatistiksel olarak anlamlı ve önemli olduğu tespit edilmektedir. Buna göre Türkiye’ye giren doğrudan yabancı yatırımın; yurt içi yatırımlar üzerinde negatif yönde, büyüme, işsizlik, cari açık üzerinde pozitif yönde bir ilişki olduğu sonucuna varılmıştır. Pozitif ilişki literatürde yapılan çalışmalarla uyum göstermektedir. Analizde büyüme, işsizlik, cari açık konusunda ortaya çıkan sonuçların teorik olarak da beklentilerle uyumlu olduğu görülmektedir. Granger Nedensellik Testi sonuçlarına göre ise doğrudan yabancı sermaye yatırımından yatırıma doğru tek yönlü bir nedensellik ilişkisi bulunmuştur. Doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının % 1 anlamlılık düzeyinde yatırım oranının nedeni olduğu, yatırım oranı da doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının nedeni olduğu belirlenmiştir. Doğrudan yabancı sermaye yatırımları ile büyüme, cari açık, yurtiçi tasarruf ve işsizlik arasında uzun dönemli bir ilişki olmasına rağmen nedensellik analizinde doğrudan bir nedensellik ilişkisi söz konusu değildir. Kısaca, yatırım dışındaki diğer değişkenler arasında kısa dönemde bir nedensellik ilişkisinin olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
