ARAP ABBASİ VE MODERN TÜRK DÖNEMİ ÇEVİRİ HAREKETLERİNİN ANDRE LEFEVERE’NİN YAKLAŞIMIYLA İRDELENMESİ

Özet

Çeviri kendi başına inkişaf eden bir olgu değildir. Mutlaka onu ortaya çıkarıcı bir takım gerekçeler söz konusudur. Bunlar coğrafi, tarihi, siyasi, ticari ve sosyal gerekçeler gibi bir ya da birden çok üst başlıklarla ifade edilebilir. Farklı tarihi dönem, coğrafya, kültür, din ve toplulukların etkileşimleri içerisinde çeviriyi ortaya çıkarıcı bir takım ortak yönlerin bulunması ise mümkündür. Bu denli farklı yönleri kendi içerisinde barındıran çeviri ortamlarının ortak edimi çeviri olunca, çeviriye yönelik hangi ortaklıkların bulunabileceği sorusu belirmektedir. Çeviriye dair ortak yönlerin bulunması ise çeviriye dair üst kavramların ortaya çıkarılabilmesi açısından önem taşımaktadır. Andre Lefevere’nin çeviriye dair ürettiği üst kavramları Arap
Abbasi ve Modern Türk Dönemi Çeviri hareketlerine uygulandığında bu kavramların ne kadar tutarlı olduğu konusunda fikir elde edilebilir. Bu kavramların kapsayıcılığını anlamak için ise bir birinden zaman ve mekân açısından farklı tarihi dönemlerin, farklı kültürlerin ve geniş ölçekli çeviri uğraşların betimlenmesi ve karşılaştırılması yerinde olacaktır. Bu sayede olası ortak ve farklı yönler ortaya çıkartılıp tartışılarak Lefevere’nin çeviriye dair ürettiği kavramlar geliştirilebilir. Abbasi dönemindeki çeviri hareketi ile Modern Türk dönemindeki çeviri hareketi bu bakış açısıyla ele alınmıştır. Çeviri tarihi kaynaklarından yararlanılarak döneme ait verilerin elde edilmesi ve bunların özellikle Lefevere’nin çeviribilimsel kavramlarının kapsadığı olguları içeren başlıklar altında karşılaştırılarak değerlendirilmesi gerçekleştirilmiştir. Karşılaştırma neticesinde Lefevere’nin kavramlarının her iki dönem için de açıklayıcı nitelik taşıdığı görülmüştür.