BİLİŞSEL ÖNYARGILAR SEÇİMLERİMİZİ NASIL ŞEKİLLENDİRİYOR: BEŞ FARKLI ÇERÇEVELEME TÜRÜNÜN TERCİHLER ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

Özet

Fizik ve matematik kuramları, iktisadi modellemelere kesinlik çerçevesinde farklı bir bakış açısı
getirmiş olsa da ekonominin temel taşı olan insan faktörünün karmaşık yapısını açıklamada zamanla
yetersiz kalmıştır. Bu durum ile birlikte 20. yüzyılın ortalarından itibaren iktisat, sosyoloji ve psikoloji
ilişkisi tekrar tartışılmaya başlanmıştır. Matematik ile sınırlandırılmış varsayımlara dayalı Geleneksel
İktisat’ın temelinde yer alan “Rasyonel Birey” anlayışının sarsılması, beraberinde “Sınırlı Rasyonalite”
varsayımında temellenmiş, Davranışsal ve Deneysel İktisat’ın ortaya çıkmasını sağlamıştır. Bireylerin
her zaman rasyonel olmadığı, bilişsel önyargılar/beyin defosu gibi faktörler nedeniyle tercihlerinin
değişkenlik gösterdiği birçok akademik çalışma ile kanıtlanmıştır. Bilişsel önyargılardan biri olan
Çerçeveleme Kuramı çalışmanın temelini oluşturmaktadır. Problemin sunuş şeklinin kişinin kararlarına etkisini gözlemlemek amacıyla yapılan bu çalışmada beş farklı çerçeveleme türünden yararlanılmıştır.
Literatürde türlerine göre çerçeveleme ayrımına gidilmiş çok az sayıda çalışma olmakla birlikte, bu
çalışma Türkçe literatürde de bir ilk olma özelliği taşımaktadır. Çalışmada veriler kolayda örnekleme
yoluyla toplanmış ve çevrimiçi olarak hazırlanan anketler 172 kişiye uygulanmıştır. Yapılan MannWhitney U Testine göre beş farklı senaryodan dördüne verilen cevapların beklenti ile uyumlu olarak
farklılaştığı ve bu bulguların istatistiksel olarak anlamlı olduğu tespit edilmiştir.