NOGAYLAR VE MOLOÇNAYA NEHRİ BÖLGESİNE İSKÂNLARI (1790-1860) (KONARGÖÇERLİKTEN YERLEŞİK HAYATA)

Yazarlar

  • Hacı Murat ARABACI Jandarma ve Sahil Güvenlik Akademisi

DOI:

https://doi.org/10.17740/eas.eus.2020-V13-06

Anahtar Kelimeler:

Nogay- Camboyluk- Yedisan- Bucak- Moloçnaya- Nehri

Özet

Altun Orda Devleti’nin dağılma dönemlerinde ortaya çıkan, pek çok boy ve kabilelerden müteşekkil bir siyasi topluluk olan Nogayların adı, ortaya çıkışları ve Nogay Ordası’nı meydana getiren boy ve kabilelerin etnik kökenleri ile ilgili günümüz bilim insanları arasında bir fikir birliği mevcut değildir. Bu makalenin başlangıcında bilim insanlarının farklı fikirleri kısaca ortaya konulmuş ve analizi yapılmıştır. Ardından, Nogayların Moloçnaya Nehri bölgesine iskân edilmeye başlandıkları tarih olan 1790 yıllarına kadar olan tarihleri ana hatlarıyla özetlenmiştir. Üçüncü olarak da, makalenin ana konusunu teşkil eden Moloçnaya Nehri bölgesine iskân edilmeleri konusu detaylı olarak ele alınmıştır. Bozkırın en güçlü savaşçıları ve Osmanlı-Kırım ordularının vurucu gücü olan Nogayların bu askeri gücünden düşmanlarını mahrum bırakmak aynı zamanda kendileri için çok zorlu bir rakipten kurtulmak maksadıyla planlar yapan Çarlık yönetimi, Nogayların çaresiz kaldıkları bir anda onları anlaşmaya ikna etmiştir. Bucak ve Yedisan Nogayları ile Camboyluk Nogaylarını 1790-1806 yılları arasında getirerek Moloçnaya Nehri bölgesine yerleştirmiştir. Yüzlerce yıldır Deşt-i Kıpçak’ta özgürce, konargöçer olarak yer değiştiren Nogaylar, 1802’de çıkarılan bir kanunla toprağa bağlı bir hayata geçirilmek istenmiş, onlar için köyler kurulmuş, yerel yönetimler, adli, idari ve kolluk hizmetleri için gereken tüm birimler oluşturulmuştur. Yaklaşık otuz yıl boyunca Rusya hükümeti, bu insanları yerleşik hayata geçirmek için uğraşmış, Nogaylar ise direnmiş ve tepkilerini göstermişlerdir. 1830’larda hemen hepsi yerleşik hayata geçirilmiş, 1832 yılında da Rusya’nın bu topluluğa uyguladığı özel yönetim sistemine son verilerek, Rus vatandaşlarının tabi olduğu umumi hukuka tabi kılınmış, vergi, askerlik gibi yükümlülükler getirilmiştir. Nogaylar ise kendilerine hitaben yapılan tüm uygulamaları mesafeli ve tepkili bir yaklaşımla karşılayıp, bu durumdan kurtulmak için fırsat kollamıştır. 1853-1856 Kırım Harbi’nin akabinde Kırım Tatarlarına Türkiye’ye göç etme izni verilince Nogaylar da bu haktan faydalanmak için mal mülk her şeylerini satıp yeni ve kalıcı bir hayata yola çıkmışlardır.

 

İndir

Yayınlanmış

2022-09-06

Sayı

Bölüm

Makaleler