İslam Ülkelerinde Şehir ve Şehir Kültürü

Özet

İnsanoğlu, tarihi süreç içerisinde sosyal, ekonomik, askerî vb. birtakım faktörlerin saikiyle yerleşik hayata geçmiş ve bu yerleşim merkezlerinin gelişmesiyle de şehirler doğmuştur. Şehir ve şehir kültürü üzerine günümüze kadar birçok farklı tanımlar yapılmış, teoriler ortaya atılmış, değişik bakış açıları ortaya konulmuştur. Ama bunların çoğu, çoğu zaman şehri meydana getiren bir veya birkaç unsuru ele almışlardır veya belli açılardan incelemişlerdir. Fakat şehir üzerine en iyi ve kapsamlı çalışmalar arasında Weber ’in çalışmaları olduğu görülmektedir. Genel olarak şehir konusunda ki tartışmalar ve teoriler arasında ise İslam şehri üzerindeki tartışmaları, Max Weber’in Avrupa’da ticareti, kale ve surları, pazarı, belirli bir özerkliğe sahip olan mahkemesi ve kısmi bir özerklikle sınırlanan siyasal yapısı ile temelde politik ve ekonomik unsurların ortaya çıkardığı “Batı kenti” tanımlaması ile başladığı bilinmektedir. Weber ile başlayan bu tartışma günümüzde Lapidus gibi Ortadoğu tarihi üzerine çalışmalar yapan birçok araştırmacının yapmış olduğu çalışmalarıyla farklı bir boyut kazanmıştır. Bu makalede ise Lapidus gibi birçok Ortadoğu İslam tarihi üzerinde çalışmalar yapan araştırmacıların İslam şehri üzerine teorik açıklamaları tarihsel incelemeleri ile Weber ’in ortaya koymuş olduğu teorik açıklamaları karşılaştırılmıştır. Bunun sonucunda Weber’in savunmuş olduğu Batı şehri oluşumu dışında bir İslam şehri oluşumunun var olduğu ve İslam kültürüne özgü şehir yapılaşmalarının nasıl geliştiği analiz edilmiştir.