Yerel Yönetimler- 3030 Sayılı Kanun- 6360 Sayılı Kanun- Büyükşehir Belediyesi- Mali Yapıdaki Değişim- Bütçe Payları
Özet
Bilindiği üzere 6360 sayılı Kanun ile birlikte, Türkiye'de yerel yönetim sistemi idari yapılanmada, mali kaynakların dağıtımında, siyasal coğrafyada, yerel hizmetlerin sunumunda ve son olarak imar ve planlama düzeni gibi alanlarda köklü değişimlere sahne olmuştur. Bu kapsamda, 6360 sayılı Kanun ile birlikte Türkiye'de büyükşehir belediye sayısı 30'a çıkarılmış ve bu alanlarda il özel idareleri kaldılmış, köyler ve beldeler mahalleye dönüştürülmüştür. 30 büyükşehir belediyesinde il özel idareleri kaldırılmış, 1592 belediye ve 16.082 köy mahalleye dönüştürülmüş ve 27 yeni ilçe kurulmuştur. Sözü edilen kanun ile birlikte, il özel idarelerinin %36'si, belediyelerin %53'ü, köylerin ise %47'si kaldırılmıştır. Bunların yanında Kanunla, büyükşehir belediyelerinin mali yapılarına etki eden düzenlemeler de yapılmıştır. 6360 sayılı Kanunun getirdiği en önemli mali düzenleme yerel yönetimlerin paylarının yeniden düzenlenmesi ve doğal olarak bölüşüm ilişkilerinde yapılan temel bazı değişikliklerden oluşmaktadır. Buna göre Genel Bütçe Vergi Gelirleri Tahsilatı Toplamından büyükşehir belediyeleri dışındakilere verilen pay % 2,85 ten %1,5'e ve il özel idarelerinin payı da % 1, 15 ten % 0,5'e düşürülmektedir. Ancak 5779 sayılı Kanun gereği genel bütçe vergi gelirleri toplamından büyükşehir belediyelerine verilen pay, %2,5'ten %4,5'e yükseltilmekte; yine bu kanuna göre büyükşehir belediye sınırları içinden toplanan genel bütçe vergi gelirleri tahsilat toplamından büyükşehir belediyelerine ayrılan pay da %5'ten %6'ya çıkarılmaktadır. Bunların dışında il ve ilçe merkezi arasında uzaklığı fazla olan illerde hizmet maliyetine ulaşım maliyeti de eklenecektir. Bunun yanında İstanbul, Ankara, İzmir gibi büyük nüfuslu kentlerde de hizmet maliyetine kalabalıklaşma/yoğunlaşma maliyetinin de eklenmesiyle hizmet maliyetinin artacağı söylenebilir. Ayrıca, yeni büyükşehirlerde vergi tabanı da farklılaşmaktadır; yeni kanun ile büyükşehir belediyeleri daha az vergi alarak daha fazla hizmet götürmek durumunda oldukları geniş kırsal alanlarla karşı karşıya bulunmaktadırlar. Diğer yandan kırsal alanda yaşayan vatandaş için yeni vergi yükleri ortaya çıkacağı beklenmektedir.
