TÜRK HALK OYUNLARININ ANALİZİNDE OYUN BİRİMLERİ

Özet

Türk halk oyunları, temelde dans olmasına rağmen geleneksel yapıda “hareket – müzik – ritim – giyim kuşam” bileşkesinden oluştuğu aşikârdır. Bunlardan herhangi birini dışarda tutmamız mümkün değildir. Oyunu yapısal olarak analiz etmeye veya öğretmeye çalıştığımızda da “hareket – müzik – ritim” unsurlarının halk oyunlarının ayrılmaz bir parçası olduğu gerçeğiyle karşı karşıya kalırız. İşte bu iç içe yapı, bilimsel olarak ele alınmadığı takdirde ciddi problemler, kafa karışıklıkları ve içinden çıkılmaz sorunları beraberinde getirmektedir.

Türk halk oyunlarında “hareket ile müziğin/melodinin” zaman açısından birbiri ile örtüştüğü ve örtüşmediği örnekler bulunmaktadır. Hareket ve melodinin birbiri ile örtüştüğü yani başlama ve bitişleri itibariyle uyum içerisinde olan oyunlara “düzenli oyunlar”, birbiri ile örtüşmediği yani başlama ve bitişleri itibariyle uyum içerisinde olmayan oyunlara da “düzensiz oyunlar” diyebiliriz. Düzenli oyunların incelenmesinde ve öğretiminde genellikle bir sıkıntı yaşanmamakla beraber düzensiz oyunlarda ciddi sıkıntılar yaşanmaktadır. Düzensiz oyunların incelenmesinde ve öğretiminde yaşanan en büyük karmaşa zamanlama açısından melodi cümlelerinin temel alınmasıyla ortaya çıkmaktadır. Hâlbuki irdelenen oyun olduğu için oyun temelli hareket edilmeli, zamanlama için de oyun cümlesinin başlama ve bitişi ele alınmalıdır. Bunun yapılabilmesi için de oyunun yapısal olarak iyi incelenmesi, hareket birimlerinin iyi açıklanması, yapılan tanımların tüm oyun örneklerine uygulanabilir olması gerekmektedir. Ancak bu şekilde yapılan analiz ve öğretimde başarılı bir sonuca varılabilir.

Çalışmamız bu karmaşayı ortadan kaldırmak amacıyla yapılmıştır. Çalışmada oyunun yapısal açıdan birimlere nasıl ayrılabileceği ortaya konulmuş, en küçük birimden en büyük birimine kadar ayrılmış, her birinin tanımı yapılmış ve her biri örneklendirilmiştir. Sonuç olarak da oyunun birimleri küçükten büyüğe doğru “figür, hareket, motif, hareket cümlesi, bölüm, oyun” şeklinde ölçeklendirilmiş ve örneklerle desteklenmiştir.