İran Edebiyatına Hiç Üslup Sayılmamış Bir Ara Devre: "Eski Edebiyata Dönüş Hareketi Veya Bazgeşt-İ Edebî Ekolü" (I)

Yazarlar

  • Ahmet Faruk ÇELİK Gaziosmanpaşa Üniversitesi

DOI:

https://doi.org/10.17740/eas.soc.2016.V10-01

Anahtar Kelimeler:

Bazgeşt- Bazgeşt Ekolü- İran Edebiyatı

Özet

Bazgeşt devresi, İran edebiyatı’nın içine düştüğü üslup bunalımı sonucu yaşadığı bir kurtuluş çabası ve kendini arama sürecidir. İhtişamlı Horasan üslubu devresi, Moğol devrinin getirdiği acılar ve zorlamalar neticesi bir tekke ve dergah edebiyatı kimliğine evrildikten sonra, Hindistan’da Fars dili ve edebiyatını canlandıran şairler Hind üslubunu kurup geliştirdiler. Hindistan’daki Babür Devleti sultanlarının hülyalarla dolu efsanevi dünyaları, İran’da Safevî hükümdarlarının din taassubu ile oluşturdukları, gerçek dünyanın dışında, hayallerle karışık saray alemi, bu şairlerin şiir söyleme tarz ve biçiminin belirleyicisi oldu. Nihayet Horasan üslubundan çok farklı, derin hayallerin, anlaşılması güç çok ince mana ve mazmunların birçok Arapça kelime ile birlikte kullanılması ve bunda da ifrata gidilmesi, edebiyatı sadece bir sanat aracı haline dönüştürdü. Onu sade halktan kopardı. İşte böylesi bir ortamın yarattığı psikoloji içinde bir kısım İran’lı şair ve yazar, edebiyatı tekrar eski asli hüviyetine döndürmek için çareler aradı. Ancak değişim ve yenilenme hususunda hem yeterli tecrübeleri bulunmadığından, hem yenileşmeye karşı çıkan otorite sahibi ediplerin karşı çıkması ile yeniden Rudeki, Ferruhi, Firdevsi ve Minuçihri gibi ilk devir ustalarını taklit ederek sade Horasan üslubuna dönmeye karar verdiler. Avrupa’daki yeniliklerden ve yenileşmeden habersiz İran edebiyatı, iki yüz yıla yakın bir süre adına Bazgeşt Hareketi veya Bazgeşt Ekolü denen bu taklit üslupla eser vermeye devam etti. Ta 19. yüzyılla birlikte meşrutiyetin ilanına kadar.   

İndir

Yayınlanmış

2016-07-15

Sayı

Bölüm

Makaleler