AKKOYUNLULAR DÖNEMİNDE DOKUMACILARDAN ALINAN KUYU / ÇUKUR VERGİSİ VE HASANKEYF DOKUMA TEZGÂHI (CUME / CUBE ÖRNEĞİ)

Özet

İnsanoğlunun var olduğu günden beri korunma, beslenme ve barınma gereksinimi ile birlikte örtünme ihtiyacı, içgüdüsel ve iklim şartlarının bir zorunluluğu olarak en önemli vazgeçilmezleri arasında yerini almıştır. Bunun doğal bir sonucu olarak insanlar, vahşi doğaya ve iklim şartlarına karşı barınma ve beslenme ihtiyaçlarının akabinde örtünme ihtiyacı gereksinimlerini de ilk zamanlarda her ne kadar ilkel tarzda karşılamalarına rağmen zaman içerisinde, örtünme ihtiyaçlarını, araç gereçlerin geliştirilmesi ile birlikte hayvansal ve bitkisel hammaddelerin kullanımıyla geliştirmişlerdir. Hatta denilebilir ki örtünme ihtiyacı, içgüdüsel olarak ilk giderilmeye çalışılan ihtiyaç olmuştur. Bu amaçla girişilen ilk faaliyetlerden biri de dokuma olmuştur. Yapılan arkeolojik kazılardan; M.Ö. 5500 yıllarına tarihlenen ilk ilmiklemenin ve ilkel dokumanın, Anadolu coğrafyasında Mezopotamya ve çevresinde başladığı düşünülmektedir. Zaman süreci içerisinde önceleri ilkel olarak kullanılan dokuma tezgâhları, zamanla geliştirilmiştir. Dokumalarda kullanılan tezgâhlar ve tezgâh araç gereçleri de tarihsel süreçte değişiklikler göstermiş, nihayetinde 19. yüzyılın son çeyreğinde modern anlamda dokuma tezgâhları geliştirilmeye başlanmıştır. Konumuzu teşkil eden cume / cube dokuma tezgâhının ise ne zamandan beri kullanıldığı bilinmemekle birlikte, 20. yüzyılın ortalarında Hasankeyf’te yüzlerce tezgâhın var olduğu, tespit edilen tezgâh çukurlarından anlaşılmaktadır. 21. yüzyılın başlarında ise cume / cube dokuma tezgâhının kullanımı zayıflamış ancak münferit de olsa kullanılmaya devam edilmiştir.